Tọa đàm đối thoại chính sách “Định hướng và Giải pháp cho Tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045”

04/06/2025

Ngày 03/6/2025, Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương tổ chức Tọa đàm đối thoại chính sách với chủ đề: “Định hướng và Giải pháp cho Tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045”.

Quang cảnh Tọa đàm

Tham dự Tọa đàm, về phía đại biểu Bộ ban ngành, cơ quan trung ương có: PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn - Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; PGS.TS Phạm Văn Linh - Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng lý luận Trung ương; Thượng tướng, PGS.TS Nguyễn Văn Thành - Phó Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương; TS. Nguyễn Mạnh Hùng - Ủy viên Ủy ban Kinh tế & Tài chính của Quốc hội; TS. Nguyễn Quang Huy - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; TS. Trần Kim Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; TS. Chu Thanh Lân - Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, Thống kê - Ổn định tiền tệ tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam;

Về phía các chuyên gia kinh tế có: TS. Võ Trí Thành - Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương; TS. Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI; TS. Đặng Đức Anh - Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách & Chiến lược; TS. Lê Đăng Doanh - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương; ông Nguyễn Bích Lâm - Nguyên Tổng cục trưởng, Tổng cục Thống kê; TS. Lê Xuân Sang - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam & Thế giới; cùng gần 200 đại biểu, các nhà khoa học, các cơ quan trung ương, các trường đại học, các viện nghiên cứu trong và ngoài nước; các viện nghiên cứu, trường đại học khối kinh tế và quản trị kinh doanh; các chuyên gia kinh tế; đại diện các doanh nghiệp...

Về phía các diễn giả chính có: GS.TS Trần Thị Vân Hoa - GVCC Khoa Khoa học Quản lý, Đại học Kinh tế Quốc dân; TS. Đặng Thị Thu Hoài - Viện Nghiên cứu Chính sách & Chiến lược; PGS.TS Phạm Thế Anh - Trưởng khoa Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân.

Về phía Đại học Kinh tế Quốc dân có: GS.TS Phạm Hồng Chương - Giám đốc Đại học; PGS.TS Bùi Đức Thọ - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Đại học; PGS.TS Bùi Huy Nhượng - Phó Giám đốc Đại học; GS.TS Nguyễn Thành Hiếu - Phó Giám đốc Đại học; GS.TS Tô Trung Thành - Trưởng phòng Quản lý Khoa học; cùng đại diện lãnh đạo các Trường, Phòng ban, Khoa, Viện, Trung tâm; lãnh đạo các đơn vị, bộ môn và đông đảo cán bộ giảng viên, sinh viên trong toàn Đại học.

GS.TS Phạm Hồng Chương - Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân phát biểu khai mạc

Phát biểu khai mạc Toạ đàm, GS.TS Phạm Hồng Chương - Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân nhấn mạnh, trong giai đoạn phục hồi và phát triển sau đại dịch, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực cạnh tranh, tái cơ cấu nền kinh tế và tận dụng tối đa các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng “hai con số” trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045. Việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước.

Tuy nhiên, con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, khoa học - công nghệ và năng lực nội tại của doanh nghiệp. Đồng thời, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh - bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.

PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn - Phó Trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương phát biểu đề dẫn tại Tọa đàm

PGS.TS Phạm Thế Anh - Đại học Kinh tế Quốc dân trình bày tham luận “Nền tảng và xu hướng chính sách kinh tế vĩ mô cho tăng trưởng kinh tế cao: Kinh nghiệm thế giới và bài học cho Việt Nam”

Phân tích mô hình tăng trưởng của Việt Nam, PGS.TS Phạm Thế Anh - Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định, tăng trưởng của Việt Nam chủ yếu dựa vào đầu tư và hướng ra xuất khẩu; doanh nghiệp nội địa hầu như chỉ gia công và lắp ráp; mối liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước rời rạc; xuất khẩu phụ thuộc vào một số thị trường lớn…

Đánh giá nền tảng tài khóa và tiền tệ cho tăng trường kinh tế, PGS.TS Phạm Thế Anh cho rằng, trong những năm gần đây tỷ lệ thu/GDP cao, khoảng 19%, trong khi tỷ lệ chi/GDP giảm do bế tắc trong giải ngân đầu tư công. Đặc biệt, tỷ lệ thu từ thuế và phí có xu hướng giảm, thu ngoài thuế phí dần chiếm tỷ trọng lớn. Cụ thể, năm 2018 thu từ thuế, phí chiếm 81,8% tổng thu ngân sách; năm 2022 còn 77,8%. Trong cơ cấu thu ngân sách theo sắc thuế, thu thuế TNCN tăng nhanh, từ 6,65% năm 2018 lên 8,9% năm 2022 tổng thu ngân sách từ thuế, phí.

“Khả năng tăng các sắc thuế trực thu hạn hẹp khi muốn khuyến khích đầu tư và tiêu dùng trong nước. Trong khi, nghĩa vụ trả nợ/Thu ngân sách ở mức cao. Điều này cho thấy, dư địa tài khóa thực sự đã hạn hẹp” - PGS.TS Phạm Thế Anh khẳng định.

Tương tự, dư địa tiền tệ cũng không khả quan hơn khi chính sách tiền tệ còn thiếu độc lập, đa mục tiêu và mang nặng tính hành chính; nền kinh tế phụ thuộc vào hệ thống tín dụng; lạm phát tiềm ẩn; giá nhà đất tăng phi mã; nội tệ mất giá; chính sách tiền tệ không có tính nghịch chu kỳ; chênh lệch giữa lãi suất và tỷ lệ lạm phát ở mức thấp; chênh lệch giữa lãi suất trong nước và lãi suất quốc tế ở mức thấp; dự trữ ngoại hối mỏng; chất lượng tín dụng thấp, chưa thực sự đi vào sản xuất, nợ xấu có xu hướng tăng; khả năng tuân thủ các chuẩn basel ii còn hạn chế; khó huy động vốn dài hạn…

Để tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, PGS.TS Phạm Thế Anh đề xuất, cần xây dựng kế hoạch dài hạn cụ thể, tạo chính sách hỗ trợ (thuế, tín dụng và môi trường kinh doanh) cho các ngành mũi nhọn, có lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao và đầu tư cho R&D. Mặt khác, cần chọn lọc đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng có sức lan tỏa cao, tránh dàn trải, không tập trung vào các mục tiêu trọng điểm, bị chi phối bởi các yếu tố lợi ích cục bộ hoặc tính thời điểm.

Đối với việc huy động nguồn lực thực hiện các dự án đầu tư công lớn, chuyên gia Đại học Kinh tế quốc dân nhấn mạnh, phải chuyển dịch cơ cấu chi và tìm các nguồn thu bền vững như: thu hẹp/tinh gọn bộ máy; Áp dụng thuế bất động sản (từ căn nhà thứ hai trở đi); giảm thuế TNDN và TNCN để kích thích đầu tư và tiêu dùng trong nước (thay thế một phần xuất khẩu); ưu đãi thuế dựa trên tỷ lệ nội địa hóa; thoái vốn khỏi DNNN và đẩy mạnh hợp tác công tư.

GS.TS Trần Thị Vân Hoa - Đại học Kinh tế Quốc dân trình bày tham luận “Các kịch bản tăng trưởng để đưa Việt Nam vào nhóm nước có thu nhập cao vào năm 2045”

Theo GS.TS Trần Thị Vân Hoa - Đại học Kinh tế Quốc dân, để Việt Nam có thể vào nhóm nước có thu nhập cao, cần triển khai đồng bộ các giải pháp. Trong đó, nhóm giải pháp thể chế -hành chính bao gồm: tập trung tinh gọn bộ máy, cải cách thủ tục, minh bạch trách nhiệm; hoàn thiện khung chính sách phát triển kinh tế số, đổi mới sáng tạo (cơ chế thí điểm). Về kinh tế - thương mại, cần có chính sách thu hút FDI công nghệ cao, đảm bảo cam kết chuyển giao, liên kết nội địa; phát triển hạ tầng số đồng bộ, ứng dụng AI/IoT/Big Data, xác định khâu trong chuỗi giá trị. Cùng với đó, đổi mới công nghệ, sản xuất thông minh, đào tạo STEM, kích cầu nội địa, đa dạng hóa xuất khẩu, khai thác FTA, khu thương mại tự do.

TS. Đặng Thị Thu Hoài - Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược trình bày tham luận “Giải pháp chiến lược thúc đẩy chất lượng tăng trưởng kinh tế Việt Nam cao và bền vững”

Cũng nói về giải pháp cho kinh tế phát triển bền vững và tăng trưởng cao, TS. Đặng Thị Thu Hoài - Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược nhấn mạnh, tăng năng suất là động lực tăng trưởng quan trọng nhất, bằng cách chuyển dịch cơ cấu, tăng cường hiệu quả, tăng trưởng theo chiều rộng, đổi mới sáng tạo.

Vì thế, TS. Đặng Thị Thu Hoài bày tỏ đồng thuận và đánh giá rất cao những nghị quyết của Đảng, Nhà nước vừa ban hành về những giải pháp phát triển công nghệ, chuyển đổi số và thúc đẩy kinh tế tư nhân, cũng như công cuộc cải cách bộ máy, chính quyền các cấp.

Bên cạnh đó, TS. Đặng Thị Thu Hoài còn cho rằng, các cơ quan quản lý cần tiếp tục cải cách pháp luật, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh lành mạnh; hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn lực, vốn, đất đai, cơ hội kinh doanh phải minh bạch, dựa trên năng lực đổi mới sáng tạo...

Các đại biểu trao đổi tại Toạ đàm

Ngoài ra, Việt Nam cần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, bằng cách tăng đầu tư từ ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) thuộc các lĩnh vực trọng tâm; xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm công nghệ, cùng các chính sách thuế, tín dụng khuyến khích R&D, đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp...

Mặt khác, theo các chuyên gia, dù hướng tới phát triển kinh tế bền vững và đạt mức tăng trưởng cao, nhưng Việt Nam không nên đánh đổi ổn định kinh tế vĩ mô để lấy tăng trưởng cao, mà cần xây dựng kế hoạch dài hạn, cụ thể; chọn lọc đầu tư vào các lĩnh vực trọng tâm, phối hợp hài hoà các chính sách điều hành kinh tế vĩ mô, nhất là giữa chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát, tạo môi trường kinh doanh minh bạch...

GS.TS Tô Trung Thành - Đại học Kinh tế Quốc dân chia sẻ bên lề Toạ đàm

Chia sẻ bên lề Toạ đàm, GS.TS Tô Trung Thành - Trưởng phòng Quản lý Khoa học, Đại học Kinh tế Quốc dân nhấn mạnh, việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước. Để hiện thực hóa các mục tiêu này, Việt Nam cần vượt qua hàng loạt thách thức: cải cách thể chế; tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển; nâng cao năng suất lao động và chất lượng tăng trưởng; đẩy mạnh đầu tư vào khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; và đặc biệt là nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực kinh tế tư nhân.